Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi | Ngữ văn 12

Hướng dẫn soạn văn 12 bài : Nghị luận về một tác phẩm một đoạn trích văn xuôi trang 34 SGK Ngữ Văn 12 tập 2 chi tiết giúp các bạn nắm vững được kỹ năng và có thể viết được một bài nghị luận hay về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi.

Tham khảo thêm:

• Soạn văn 12 bài Vợ nhặt
• Soạn bài Rừng xà nu

Những kiến thức cơ bản:

1. Đối tượng của bài văn nghị luận về một tác phẩm hay một đoạn trích văn xuôi rất đa dạng

Có thể là những giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm nói chung, cũng có thể chỉ là một phương diện, thậm chí là một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật của một tác phẩm hoặc của các tác phẩm, các đoạn trích khác nhau.

2. Những nội dung của bài nghị luận, về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi:

• Giới thiệu về tác phẩm hoặc đoạn trích văn xuôi cần nghị luận.
• Phân tích những giá trị nội dung và nghệ thuật theo định hướng của đề hoặc một số những khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.
• Nêu những đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích.

3. Các bước để làm bài văn nghị luận về một tác phẩm một đoạn trích văn xuôi

Bước 1. Cần phân tích đề và xác định các yêu cầu của đề:

– Cần xác định được dạng đề.

– Yêu cầu nội dung (về đối tượng).

– Xác định yêu cầu về những phương pháp.

– Yêu cầu phạm vi tư liệu và dẫn chứng.

Bước 2. Lập dàn ý và tìm ý, sắp xếp ý: Theo bố cục ba phần

– Mở bài:

• Giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm và đoạn trích văn xuôi cần nghị luận.
• Giới thiệu về vấn đề mà cần nghị luận.

– Thân bài: Phân tích những giá trị nội dung, nghệ thuật tác phẩm và đoạn trích để làm rõ được vấn đề cần nghị luận hoặc ở một số khía cạnh đặc sắc nhất của đoạn trích.

– Kết bài: Đánh giá chung về tác phẩm hoặc đoạn trích.

Bước 3. Vào phần viết bài

– Dựa theo những dàn bài đã xây dựng và viết thành một bài văn hoàn chỉnh.

– Chú ý khi viết đoạn văn phải thể hiện được những điểm nổi bật của luận điểm và chứng minh bằng những luận cứ rõ ràng.

– Các đoạn phải có sự liên kết và chuyển tiếp nhau.

Bước 4. Kiểm tra và chỉnh sửa bài văn.

Giải đáp các câu hỏi trong SGK

Giải đề số 1 – trang 34 – sgk – ngữ văn 12 – tập 2:

Hãy phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan.

a) Gợi ý tìm hiểu đề:

Các bạn học sinh đọc truyện ngắn và suy nghĩ về những vấn đề sau đây:

– Điểm đặc sắc của kết cấu truyện

– Những điểm giống nhau và khác nhau giữa các sự việc (các cảnh) trong truyện. Tác giả kết câu truyện bằng một loạt những sự việc bắt người đi xem bóng đá nhằm nói lên điều gì?

– Những mâu thuẫn và tính chất trào phúng của truyện được thể hiện ở những điểm nào?

– Những đặc điểm ngôn ngữ của truyện (Ngôn ngữ của người kể chuyện có đặc điểm gì? Ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện có những đặc điểm gì?)

– Mục đích viết truyện ngắn này của nhà văn Nguyễn Công Hoan là gì? Từ đó khái quát lại giá trị hiện thực, ý nghĩa phê phán và giá trị nghệ thuật của truyện

b) Dàn bài tham khảo:

* Mở bài:

– Giới thiệu khái quát về nhà văn Nguyễn Công Hoan và truyện ngắn Tinh thần thể dục.

* Thân bài:

– Phân tích, chỉ ra những điểm chung và nét riêng của các cảnh bắt người đi xem đá bóng…

• Cảnh mà anh Mịch nhăn nhó với ông Lý
• Cảnh mà bác Phô gái phân trần với nhân vật ông Lý
• Cảnh mà cụ phó Bính xin ông Lý cho thằng Sang đi thay con
• Cảnh mà thằng Cò cùng đứa con trốn vào đống rơm rồi bị người tuần phát hiện
• Cuối cùng là cái cảnh ông Lý cùng tuần áp giải 94 người xếp hàng đi lên huyện.

– Phân tích những mâu thuẫn giữa hình thức và thực chất của cái gọi là “tinh thần thể dục” trong truyện ngắn:

• Việc đi xem bóng đá vốn là mang tính chất giải trí nhưng lại thành một tai hoạ đối với người dân.
• Những sự tận tụy, siêng năng thực thi lệnh trên của lí trưởng đã gặp phải mọi cách đối phó của những người dân khốn khổ.

– Nêu ra tính trào phúng và châm biếm của truyện

– Những giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện.

* Kết bài:

– Đánh giá chung về giá trị của nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn.

Giải đề số 2 – trang 35 – sgk – ngữ văn 12 – tập 2:

Nêu sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn giữa hai văn bản Chữ người tử tù (của nhà văn Nguyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia (của nhà văn Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao lại có những sự khác nhau đó.

a) Gợi ý tìm hiểu đề

– Trong tác phẩm “Chữ người tử tù”, tác giả đã sử dụng nhiều từ Hán việt cổ, cách nói cổ đó nhằm để dựng nên những cảnh tượng và những con người thời phong kiến suy tàn. Với giọng văn cổ kính hết sức trang trọng, tác giả đã nói đến những con người tài hoa, trọng thiện lương nay chỉ còn là “vang bóng” của “một thời”.

– Trong tác phẩm “Hạnh phúc của một tang gia”, tác giả đã sử dụng nhiều từ, cách chơi chữ nhằm để mỉa mai, giễu cợt cái tính chất giả tạo, lố lăng và đồi bại của xã hội thượng lưu ở thành thị những năm trước Cách mạng tháng Tám.

– Về việc dùng từ và chọn giọng văn thì phải có sự phù hợp với chủ đề của truyện và thể hiện được những tư tưởng tình cảm của tác giả.

b) Lập dàn ý tham khảo

* Mở bài

– Dẫn dắt vấn đề mà cần nghị luận: nghệ thuật sử dụng những ngôn từ có trong tác phẩm văn học.

* Thân bài

– Điểm khác nhau về từ ngữ được sử dụng trong hai văn bản trên:

• Trong truyện Chữ người tử tù của Nguyễn Tuân, tác giả đã sử dụng nhiều từ Hán Việt cổ như: phiến trát, thầy bát, ngục tốt, chiếc hòe hoa, thu không, đĩa dầu sơ…
• Trong truyện Hạnh phúc của một tang gia của Vũ Trọng Phụng , tác giả đã dùng nhiều từ và những cách chơi chữ:

→ Lang băm Tây, Lang băm Đông, thực hành được cái lý thuyết “nhiều thầy thối ma”.

→ Cái chết kia làm cho nhiều người sung sướng lắm.

→ Úi kìa, con giai lớn đã già đến thế kia kìa…

– Điểm khác nhau về giọng văn trong hai văn bản trên

• Chữ người tử tù: với giọng văn cổ kính và trang trọng
• Hạnh phúc của một tang gia: với một giọng văn giễu cợt, mỉa mai những tính chất giả dối, lố lăng và đồi bại của một số người lẫn vào giới thượng lưu ở những năm trước cách mạng tháng Tám.

– Nguyên nhân dẫn đến những sự khác nhau đó:

• Do sự khác nhau về phong cách nghệ thuật của hai nhà văn.
• Nội dung và tư tưởng mà tác phẩm thể hiện.

* Kết bài

– Đánh giá chung điểm khác nhau về từ ngữ và giọng điệu trong hai văn bản trên.

Phần Luyện tập:

Hướng dẫn giải đề trang 36 – sgk – ngữ văn 12 – tập 2:

Nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi hành của Nguyễn Ái Quốc.

a) Gợi ý làm bài:

– Xác định thể loại bài viết: thuộc loại nghị luận văn học.

– Nội dung cần nghị luận: Đề yêu cầu nghị luận về một khía cạnh của tác phẩm: nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn Vi hành của nhà văn Nguyễn Ái Quốc.

* Các ý cần phải triển khai trong bài viết:

– Với những bút pháp trào phúng, tác giả truyện ngắn “Vi hành” đã phê phán một cách đích đáng về vua bù nhìn Khải Định và bọn mật thám Pháp trong chuyến Khải Định công du sang Pháp để dự cuộc đấu xảo.

– Nội dung về châm biếm đả kích:

• Màu da vàng bủng, trang phục lố lăng trông cứng nhắc ngớ ngẩn cứ như con rối của Khải Định.
• Thường lén lút vi hành đến khắp chốn ăn chơi ở Paris.
• Mật thám Pháp phục vụ thầm kín và hết sức tận tụy.

⇒ Cách sử dụng lối chơi chữ rất đắt giá và lối so sánh ví von đặc biệt là cái giọng văn “tỉnh khô” ẩn chứa những sự mỉa mai sâu cay.

Những giá trị tư tưởng và nghệ thuật của truyện ngắn “Vi hành”.

b) Dàn ý tham khảo:

Mở bài: Truyện ngắn “Vi hành” châm biếm, đả kích vua bù nhìn Khải Định và bọn mật thám Pháp trong chuyến Khải Định công du sang Pháp để dự đấu xảo Pa-ri.

Thân bài:

– Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm và mục đích của tác phẩm.

– Những tình huống hiểu nhầm trong tác phẩm: đôi tình nhân nhầm tác giả chính là Khải Định; chính quyền thực dân và bọn mật thám nhầm tác giả là Khải Định

– Hình thức viết thư

• Với đề tài tạt ngang, nói lên tiếng nói và suy nghĩ của mình.
• Dùng rất nhiều giọng văn, không bị trói buộc, rất tự nhiên, như đùa, như bịa mà lại là thật, rất thật khiến người đọc cười ra nước mắt vì chế giễu.

– Đòn châm biếm, đả kích tập trung vào các mặt sau đây:

• Đã biến Khải Định thành một tên hề (vì màu da khác lạ, ăn mặc nhố nhăng).
• Đã biến Khải Định thành một kẻ có hành động lén lút rất đáng ngờ (vì hành vi vào xóm ăn chơi, vào hiệu cầm đồ, … ).
• Biến bọn mật thám Pháp thành những người “phục vụ tận tụy” (bám lấy cái đế giày) với những cái nhìn hồ đồ, lẫn lộn …

– Cần chú ý đến một số những từ ngữ, giọng văn tác giả đã sử dụng (qua một số những đoạn đối thoại của đôi thanh niên Pháp).

• Cách dùng từ, viết câu chơi chữ
• Dùng từ, viết câu gợi hình, đả kích và châm biếm.
• Dùng từ, viết câu theo những nghĩa ngược, theo lối chơi chữ của Pháp, hóm hỉnh, kịch tính đầy chất trí tuệ.

⇒ Đánh giá về những tác dụng của nghệ thuật châm biếm, đả kích trong tác phẩm: lật tẩy được bộ mặt đớn hèn, rối nước, tay sai của Khải Định và những bản chất xấu xa của bè lũ thực dân Pháp.

Kết bài:

– Nhận định về những giá trị tư tưởng và nghệ thuật của truyện ngắn “Vi hành“.

– Khẳng định sự thành công của nghệ thuật châm biếm, đả kích trong tác phẩm.