Phân tích diễn biến tâm trạng Mị trong đêm tình … – Luật Dương Gia

1. Dàn ý phân tích diễn biến tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân:

1.1. Mở bài:

– Giới thiệu về tác giả, tác phẩm Vợ chồng A Phủ

– Giới thiệu về nhân vật Mị, khái quát tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân.

1.2. Thân bài:

Nêu ngắn gọn về nhân vật Mị và cuộc sống của Mị trước và sau khi làm dâu nhà thống lí:

– Là cô gái dân tộc Mèo, xinh đẹp, có tài thổi sáo.

– Là con người chăm chỉ, hiếu thảo.

– Vì hoàn cảnh nghèo, mồ côi mẹ nên phải gạt nợ cho nhà Thống lí Pá Tra. Quãng đời Mị sống trong nhà thống lí là chuỗi dài những đọa đày, tủi nhục: Đêm nào Mị cũng khóc, Mị từng định ăn lá ngón tự tử nhưng thương cha nên quay trở lại, sống dật dờ như cái bóng,…

– Trước đêm mùa xuân, do bị đày đọa, áp chế, Mị trở thành một người phụ nữ “vô hồn”, “tê liệt”, ở trong căn buồng nhỏ, mất hết ý niệm về thời gian lẫn không gian. Kiếp sống của Mị lúc đó chẳng khác nào kiếp sống con trâu, con ngựa trong nhà thống lí Pá Tra => Mị mất đi sức phản kháng, sống câm lặng trong nhà Thống lí.

Phân tích tâm trạng Mị trong đêm mùa xuân: khát vọng sống đã trỗi dậy:

Ngoại cảnh: Không khí ngày tết “Những chiếc váy hoa… vừa nở”, “Đám trẻ đợi tết… cười ấm”, “Tiếng sáo gọi bạn, bữa tiệc cúng ma đón năm mới… Mùa xuân năm ấy ở Hồng Ngài đẹp và gợi cảm => Thức tỉnh con người Mị ngày xưa với những hồi ức, những kỉ niệm, nỗi căm ghét bọn bất công tàn bạo, ý thức phản kháng, niềm khát khao cuộc sống tự do.

Diến biến tâm trạng của Mị theo tiếng sáo:

– “Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi hồi”. “Mị ngồi nhẩm lại bài hát của người đang thổi”… Điều ấy xa lạ với không gian trong căn phòng bé nhỏ của Mị, nhưng gần gũi với thế giới mà Mị đã từng sống rất hạnh phúc. Chúng gợi cho Mị nhớ lại thời xa xưa. Ngày xưa, Tết Mị uống rượu. Bây giờ, Mị cũng uống rượu. Rồi Mị say.

– Tiếng sáo cùng men say của rượu: “Khi uống rượu say, Mị lại được sống về những ngày trước. Ngày trước Mị vui sướng biết bao. Tai Mị vẳng nghe tiếng sáo vọng lại đầu làng. Đấy là tiếng sáo của tình duyên, của tuổi thanh xuân căng đầy sức sống. Mị không còn là cô con dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra nữa. Mị đang uống rượu bên bếp và thổi sáo rồi Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị. Ra thế, Mị còn trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ.” Rượu – chất men đánh thức phần đời đã mất của Mị, lòng Mị vui sướng, Mị muốn đi chơi, Mị muốn thoát ra ngoài cái ô cửa ô mờ đục, trăng trắng này.

– Rồi say, Mị lịm mặt ngồi đấy, nhưng lòng Mị thì đang sống về ngày trước…, Mị sực nhớ đến tình cảnh của mình ở hiện tại, nhớ đến A Sử, Mi muốn chết, “nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại”. Sự đối lập giữa hoàn cảnh đêm xuân, giữa thế giới được đánh thức với cuộc sống thực tại, giữa một bên là hạnh phúc tuổi trẻ với một bên là kiếp sống trâu ngựa đã khiến Mị suy nghĩ đến việc kết liễu đời mình như ngày mới về làm dâu nhà thống lý. Càng nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra. Tiếng sáo vẫn lửng lơ bay ngoài đường. Mị đang muốn quên đi, Mị không muốn nhớ lại cái ngày trước mà không được.

– Ý thức biến thành hành động: Mị đến góc nhà, tay lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng…Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy hoa vắt ở trong vách… Mị rút thêm cái áo. Mị làm tất cả, lặng lẽ mà quyết liệt như ngày xưa, khi trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo. Hành động “lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu Mị muốn thắp lên ánh sáng, cũng là nhen nhóm hi vọng tương lai tươi sáng, thoát khỏi nơi tối tăm, ngột ngạt này.

– Ý định giải thoát của Mị không thành: “Trông thấy Mị, A Sử lấy làm lạ. Nó chỉ biết rằng Mị muốn đi chơi” “A Sử bước lại, nắm lấy Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách cả một thúng sợi đay ra trói Mị đứng vào cột nhà. Tóc Mị xoã xuống mặt, A Sử quấn luôn tóc lên cột làm cho Mị không cúi, không nghiêng đầu được nữa… Mị bị A Sử trói trong trạng thái mơ hồ, nhưng lòng Mị vẫn lửng lơ theo tiếng sáo, tiếng hát của tình yêu. ” Mị vùng bước đi, chân tay bị trói đau đớn, Mị thổn thức nghĩ, mình không bằng con ngựa…, cô chợt tỉnh trở về với hiện thực. Cả đêm hôm ấy, Mị lúc mê lúc tỉnh, lúc đau đớn, lúc nồng nàn tha thiết.

=> Mị luôn tiềm tàng sức sống mãnh liệt và chỉ chờ có cơ hội để bùng lên mạnh mẽ. Trong đêm tình mùa xuân, sự tác động của ngoại cảnh góp phần làm trỗi dậy lòng ham sống, khát vọng hạnh phúc mãnh liệt. Nhưng hiện thực phũ phàng. Dù sự nổi loạn của Mị không thể giải thoát số phận cô nhưng đây là nền tảng nhóm lên thêm ngọn lửa sức sống trong cô, để sức sống không lụi tắt hẳn, chuẩn bị cho một sự phản kháng trong tương lai cắt dây trói cho A Phủ.

Đặc sắc nghệ thuật:

– Xây dựng hình tượng nhân vật, miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế

– Ngôn ngữ sinh động, sáng tạo, giàu tính tạo hình

– Lối trần thuật linh hoạt, lôi cuốn, hấp dẫn với sự dịch chuyển điểm nhìn trần thuật.

1.3. Kết bài:

Khái quát lại ý nghĩa của việc miêu tả tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân: cho thấy rõ nét phẩm chất, tính cách trong Mị – người con gái Tây Bắc tiềm tàng sức sống.

Cảm nhận của em: Tác phẩm Vợ chồng A Phủ nói chung và đoạn văn miêu tả diễn biến tâm lí Mị trong đêm tình mùa xuân chứa đựng giá trị nhân đạo sâu sắc.

2. Phân tích diễn biến tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân hay nhất:

Tô Hoài là một nhà văn lớn, nhà văn có sức sáng tạo dồi dào nhất với số lượng tác phẩm đạt kỷ lục trong làng văn chương Việt Nam. Trước Cách mạng, sáng tác của ông nghiêng về mảng truyện loài vật và cuộc sống của những người dân nghèo, có thể kể đến như “Ổ chuột”, “Dế mèn phiêu lưu ký”. Sau cách mạng nhà văn đã để lại rất nhiều dấu ấn về những tác phẩm đậm nét văn hóa, lối sống, nếp cảm nếp nghĩ của đồng bào dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc như “Truyện Tây Bắc”, “Miền Tây”… Trong tập Truyện Tây Bắc, nổi tiếng nhất là truyện Vợ chồng A Phủ. Tác phẩm không chỉ khắc họa sinh động cảnh sắc thiên nhiên núi rừng Tây Bắc với đêm tình mùa xuân của tuổi trẻ dập dìu tiếng sáo mà còn gây ấn tượng cho độc giả bởi sức sống tiềm tàng, mãnh liệt của nhân vật Mị – người con gái Tây Bắc vùng lên đấu tranh với giai cấp thống trị miền núi, thoát khỏi kiếp đời nô lệ tù túng để trở thành con người tự do. Ở đây ta thấy được, Tô Hoài đã thành công trong việc xây dựng nhân vật Mị với diễn biến tâm lí vô cùng phức tạp.

Mị trước đó vốn là một người con gái xinh đẹp, có tài “thổi lá cũng hay như thổi sáo” được nhiều thanh niên trong làng mến mộ. Vào những đêm tình mùa xuân, trai bản đến đứng nhẵn cả vách đầu buồng Mị. Đẹp người đẹp cả nết, Mị vô cùng hiếu thảo và chăm chỉ. Cuốc nương, làm rẫy Mị đều thuần thục. Một cô gái tài sắc vẹn toàn như Mị xứng đáng được yêu thương, được hạnh phúc. Nhưng trớ trêu thay, để cứu nạn cho cha, cuối cùng cô đã chịu bán mình, chịu sống cảnh làm người con dâu gạt nợ trong nhà thống lí. Song, Mị khát khao tự do, ý thức được nhân phẩm và giá trị bản thân, nàng cầu xin bố đừng bán cho nhà giàu, cô sẽ chăm chỉ làm nương, cuốc rẫy giúp bố trả nợ. Nhưng cường quyền của chế độ phong kiến thối nát đã trói buộc cuộc đời cô. Quãng đời Mị sống trong nhà thống lí là chuỗi dài những đọa đày, tủi nhục: Đêm nào Mị cũng khóc, Mị từng định ăn lá ngón tự tử nhưng thương cha nên quay trở lại, sống dật dờ như cái bóng,… Do bị đày đọa, áp chế, Mị trở thành một người phụ nữ “vô hồn”, “tê liệt”, “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa” “Ở cái buồng Mị nằm, kín mít, có một chiếc cửa sổ bằng một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”, mất hết ý niệm về thời gian lẫn không gian. Kiếp sống của Mị lúc đó chẳng khác nào kiếp sống con trâu, con ngựa trong nhà thống lí Pá Tra. Nàng trở nên vô cảm, câm lặng, gần như mất hoàn toàn sức phản kháng.

Song, ẩn sâu trong con người Mị là một sức sống tiềm tàng, mãnh liệt, chỉ cần có cơ hội sức sống sẽ bùng dậy. Đêm tình mùa xuân cùng những yếu tố ngoại cảnh đã thúc đẩy, dẫn đến chuyển biến lớn trong tâm trạng nhân vật Mị.”Những chiếc váy hoa phơi trên mỏm đá xòe ra như những con bướm sặc sỡ”. Đám trẻ con chơi quay ầm cả bản. Gió heo may, cỏ vàng ửng”, “Tiếng sáo gọi bạn, bữa tiệc cúng ma đón năm mới… Mùa xuân ở Hồng Ngài thật đẹp, thật gợi cảm. Bức tranh mùa xuân rạo rực màu sắc, âm thanh đã thức tỉnh con người Mị ngày xưa với những hồi ức, những kỉ niệm, nỗi căm ghét bọn bất công tàn bạo, ý thức phản kháng, niềm khát khao cuộc sống tự do.

Đặc biệt, tiếng sáo xuất hiện nhiều lần, có vai trò quan trọng trong việc thức tỉnh tâm hồn, sức sống của Mị tưởng đã bị hoàn cảnh hủy hoại, vùi lấp, nay đã trỗi dậy. “Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi hồi”. “Mị ngồi nhẩm lại bài hát của người đang thổi”… Tiếng sáo cùng những kỉ niệm ngày xưa vừa xa lạ vừa gần gũi. Xa lạ với không gian trong căn phòng bé nhỏ của Mị, nhưng gần gũi với thế giới mà Mị đã từng sống rất hạnh phúc. Mị nhớ lại thời xa xưa. Ngày xưa, Tết Mị uống rượu. Bây giờ, Mị cũng uống rượu. Mị cứ lén lấy hủ rượu cứ uống ừng ực từng bát. Mị đang uống rượu bên bếp và thổi sáo rồi “Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị. Ra thế, Mị còn trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ.” Tiếng sáo văng vẳng đầu làng cùng hương rượu ngà say, tiếng người hát đồng đã đưa Mị sống, nhớ lại quá khứ êm đẹp thời thiếu nữ trẻ trung, yêu đời; lòng Mị thì đang sống về ngày trước. Mị thấy phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Đó là tiếng sáo của tình duyên, của tuổi thanh xuân căng đầy sức sống. Mị không còn là cô con dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra nữa. Rượu – chất men đánh thức phần đời đã mất của Mị, lòng Mị vui sướng, Mị muốn đi chơi, Mị muốn thoát ra ngoài cái ô cửa ô mờ đục, trăng trắng này.

Đang vui sướng, Mị sực nhớ đến tình cảnh của mình ở hiện tại, nhớ đến A Sử, Mi muốn chết, “nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại”. Sự đối lập giữa hoàn cảnh đêm xuân, giữa thế giới được đánh thức với cuộc sống thực tại, giữa một bên là hạnh phúc tuổi trẻ với một bên là kiếp sống trâu ngựa đã khiến Mị suy nghĩ đến việc kết liễu đời mình như ngày mới về làm dâu nhà thống lý. Càng nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra. Tiếng sáo vẫn lửng lơ bay ngoài đường. Mị đang muốn quên đi, Mị muốn thoát khỏi thực tại này. Ý nghĩ đầy táo bạo này chính là một sự nhen nhóm của tinh thần phản kháng lại số phận. Thực tại đau khổ đã làm người con gái đôi mươi căng tràn sức sống ngày nào chai lì, tê liệt cảm xúc, mặc cảm về số phận. Nhưng khung cảnh đêm tình mùa xuân đã làm cho người con gái ấy nhen nhóm lên ý thức đấu tranh để có thể thoát khỏi cuộc sống vô nghĩa đang bủa vây, ngay cả khi cách phải chọn là tìm đến cái chết. Để rồi ý thức biến thành hành động: Mị đến góc nhà, tay lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng…Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy hoa vắt ở trong vách… Mị rút thêm cái áo. Trong tiếng sáo rập rờn, một loạt hành động liên tiếp, Mị hành động thật khỏe khoắn, dứt khoát để chuẩn bị đi chơi. Mị làm tất cả, lặng lẽ mà quyết liệt như ngày xưa. Hành động “lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu Mị muốn thắp lên ánh sáng, cũng là nhen nhóm hi vọng tương lai tươi sáng, thoát khỏi nơi tối tăm, ngột ngạt này. Như vậy, khát khao được sống với những cảm xúc chân thực nhất của đời mình đã chiến thắng trong ý nghĩ, hành động của Mị.

Song, đáng thương thay, ý định giải thoát của Mị không thành: “Trông thấy Mị, A Sử lấy làm lạ. Nó chỉ biết rằng Mị muốn đi chơi” “A Sử bước lại, nắm lấy Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách cả một thúng sợi đay ra trói Mị đứng vào cột nhà. Tóc Mị xoã xuống mặt, A Sử quấn luôn tóc lên cột làm cho Mị không cúi, không nghiêng đầu được nữa…thân xác Mị bị trói buộc tại đấy, còn tâm hồn Mị vẫn đang lơ lửng và đi theo những tiếng sáo gọi bạn tình. ” Mị vùng bước đi, chân tay bị trói đau đớn, Mị thổn thức nghĩ, mình không bằng con ngựa…, cô chợt tỉnh trở về với hiện thực. Cả đêm hôm ấy, Mị lúc mê lúc tỉnh, lúc đau đớn, lúc nồng nàn tha thiết. Khát vọng sống vừa mới bùng lên trong Mị, đã bị trói buộc bởi thực tại đau khổ, đó mới là điều cay đắng nhất.

Ở truyện ngắn này, Tô Hoài đã khéo léo, tài tình miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật Mị bằng việc sử dụng ngôn ngữ sinh động, sáng tạo, giàu tính tạo hình; lối trần thuật linh hoạt, lôi cuốn, hấp dẫn, nhiều sự dịch chuyển điểm nhìn trần thuật. Nhờ vậy, nhân vật Mị bừng sáng sức sống tiềm tàng, khát vọng hạnh phúc mãnh liệt. Nhưng hiện thực phũ phàng.

Tóm lại, bằng ngòi bút khắc họa nội tâm nhân vật sâu sắc, Tô Hoài đã làm nổi bật sức sống tiềm tàng, trẻ trung không dập tắt được của Mị, cũng chính là sức sống của những người nông dân nghèo vùng núi Tây Bắc. Giá trị nhân văn sâu sắc của truyện ngắn này còn thể hiện ở chỗ Tô Hoài không chỉ hướng đến phản ánh cuộc sống khổ đau của người nông dân mà còn ở niềm tin của tác giả vào cách mạng, khẳng định chỉ có đi theo cách mạng con người mới có thể thực sự tìm thấy tự do, phá bỏ xiềng xích áp bức để hướng đến cuộc sống hạnh phúc.

3. Phân tích diễn biến tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân ấn tượng:

Tô Hoài là nhà văn rất thành công trong những nhà văn thuộc nền văn xuôi hiện đại. Nếu như trước năm 1945, ông đánh dấu sự thành công với tập truyện “Dế Mèn phiêu lưu ký” thì sau năm 1945, tập “Truyện Tây Bắc” nổi tiếng nhất là truyện “Vợ chồng A Phủ” đã đưa tên tuổi của ông lên một tầm cao mới. Trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ”, người đọc không khỏi ấn tượng với nhân vật Mị- với sức sống tiềm tàng, mãnh liệt, luôn khát khao hạnh phúc, không chịu số phận tự vùng lên cứu người và giải thoát chính bản thân mình, được thể hiện rõ nhất trong đêm tình mùa xuân.

Trong tác phẩm này, nhà văn không hề dùng mỹ từ nào để tả cái đẹp của Mị, nhưng vẻ đẹp ấy vẫn hiện lên qua chi tiết: “trai đến đứng nhẵn vách đầu buồng Mị”. Mị thổi sáo giỏi, là niềm khao khát, ước mơ của bao nhiêu chàng trai “thổi lá cũng hay như thổi sáo, có biết bao người mê ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”. Thêm nữa, vẻ đẹp của Mị còn được bồi đắp bằngtất cả những phẩm chất cao quý ấy qua lời nói đầy tha thiết với cha già: “con nay đã biết cuốc nương làm ngô” “con phải làm nương ngô giả nợ thay cho bố”,“bố đừng bán con cho nhà giàu”. Đó là cô gái chăm chỉ, hiếu thảo, giàu lòng tự trọng. Mị chính là bông hoa ngát hương của núi rừng Tây Bắc. Lẽ ra cô nên được hưởng một cuộc sống tự do, hạnh phúc. Hoàn cảnh chế độ phong kiến bất công, tàn ác đã đẩy cuộc đời Mị sang hướng khác. Cô trở thành con dâu gạt nợ cho nhà thống lý Pá Tra.

Là nạn nhân của chế độ cho vay nặng lãi, Mị bị đày đọa cả về thể xác lẫn tinh thần. Ngay từ đầu tác phẩm, nhà văn đã giới thiệu nhân vật một cách ấn tượng: “Ai ở xa về có việc vào nhà thống lí Pá Tra thường trông thấy có một cô con gái ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa, cạnh tàu ngựa”. Lúc nào cô ấy cũng “cúi mặt, mặt buồn rười rượi”. Dáng vẻ ấy của Mị gợi ra hình ảnh một con người có số phận đau khổ, lầm lũi. Mị bị cầm tù trong một ngục thất tinh thần, ở “cái buồng có một cửa sổ lỗ vuông bằng bàn tay, lúc nào trông ra cũng chỉ thấy mờ mờ trăng trắng”. Đã bao năm rồi, người đàn bà ấy chẳng biết đến mùa xuân, chẳng đi chơi Tết.

Nhưng giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm là ở chỗ nhà văn đã nhìn thấy sức sống vẫn còn tiềm tàng trong Mị. Và đêm tình mùa xuân chính là ngòi lửa khơi dậy sức sống ấy. Mùa xuân thường mang lại cho con người hi vọng, ước mơ, là mùa lễ hội, vui chơi, mùa của tình yêu. Mùa xuân ở Hồng Ngài cũng vậy, cũng tưng bừng với hình ảnh”Những chiếc váy hoa phơi trên mỏm đá xòe ra như những con bướm sặc sỡ”. Đám trẻ con chơi quay ầm cả bản. Gió heo may, cỏ vàng ửng”, cùng âm thanh của “tiếng sáo gọi bạn, bữa tiệc cúng ma đón năm mới… Những câu chữ hết sức lãng mạn, giàu sức gợi tả. Dường như sự sống, cảnh vật và cả con người đang được mùa xuân khơi dậy làm cho bừng tỉnh. Tiếng sáo là thứ âm thanh quen thuộc của núi khi hoa ban nở trắng núi rừng Tây Bắc, cũng là tiếng lòng đắm say của trai gái mèo trao gửi bạn tình. Thời điểm cùng âm thanh gần gũi ấy khiến Mị nhớ về bao kỉ niệm đẹp đẽ của thời trẻ tự do, reo vui tiếng hát trên đồi cao, dưới khe sâu, thâu đêm suốt sáng, mà “thiết tha, bổi hổi”, Mị ngồi nhẩm thầm bài hát:

“Mày có con trai con gái rồi mày đi làm nương tao không có con trai con gái tao đi tìm người yêu”

Mị nhớ lại ngày xưa, Tết Mị cũng uống rượu, Mị cứ lén lấy hủ rượu cứ uống ừng ực từng bát, vừa uống vừa thổi sáo “Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị. Ra thế, Mị còn trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ.” Tiếng sáo văng vẳng đầu làng cùng hương rượu ngà say, tiếng người hát đồng đã đưa Mị sống, nhớ lại quá khứ êm đẹp thời thiếu nữ trẻ trung, yêu đời; lòng Mị thì đang sống về ngày trước. Tiếng sáo mùa xuân vang lên cũng là lúc khát vọng tình yêu, hạnh phúc, tự do đang trào dâng trong lòng Mị không kìm nén được. Tâm hồn Mị bay bổng, Mị không còn suy nghĩ mình là cô con dâu gạt nợ nhà thống lí Pá Tra nữa. Rượu – chất men đánh thức phần đời đã mất của Mị, lòng Mị vui sướng, Mị muốn đi chơi, Mị muốn thoát ra ngoài cái ô cửa ô mờ đục, trăng trắng này.

Tiếng sáo và men rượu cũng đưa Mị về thực tại, nhớ đến A Sử, Mi muốn chết, “nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này Mị sẽ ăn cho chết ngay chứ không buồn nhớ lại”. Sự đối lập giữa hoàn cảnh đêm xuân, giữa thế giới được đánh thức với cuộc sống thực tại, giữa một bên là hạnh phúc tuổi trẻ với một bên là kiếp sống trâu ngựa đã khiến Mị suy nghĩ đến việc kết liễu đời mình như ngày mới về làm dâu nhà thống lý. Càng nhớ lại chỉ thấy nước mắt ứa ra. Tiếng sáo vẫn lửng lơ bay ngoài đường. Mị đang muốn quên đi, Mị muốn thoát khỏi thực tại này. Ý nghĩ đầy táo bạo này chính là một sự nhen nhóm của tinh thần phản kháng lại số phận. Thực tại đau khổ đã làm người con gái đôi mươi căng tràn sức sống ngày nào chai lì, tê liệt cảm xúc, mặc cảm về số phận. Nhưng khung cảnh đêm tình mùa xuân đã làm cho người con gái ấy nhen nhóm lên ý thức đấu tranh để có thể thoát khỏi cuộc sống vô nghĩa, tối tăm, chán chường đó. Để rồi ý thức biến thành hành động: Mị đến góc nhà, tay lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho sáng…Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy hoa vắt ở trong vách… Mị rút thêm cái áo. Trong tiếng sáo rập rờn, một loạt hành động liên tiếp, Mị hành động thật khỏe khoắn, dứt khoát để chuẩn bị đi chơi. Mị làm tất cả, lặng lẽ mà quyết liệt như ngày xưa. Hành động “lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu Mị muốn thắp lên ánh sáng, cũng là nhen nhóm hi vọng tương lai tươi sáng, thoát khỏi nơi tối tăm, ngột ngạt này. Như vậy, khát khao được sống với những cảm xúc chân thực nhất của đời mình đã chiến thắng trong ý nghĩ, hành động của Mị.

Nhưng chính lúc ấy, “Trông thấy Mị, A Sử lấy làm lạ. Nó chỉ biết rằng Mị muốn đi chơi” “A Sử bước lại, nắm lấy Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị. Nó xách cả một thúng sợi đay ra trói Mị đứng vào cột nhà. Tóc Mị xoã xuống mặt, A Sử quấn luôn tóc lên cột làm cho Mị không cúi, không nghiêng đầu được nữa…thân xác Mị bị trói buộc tại đấy, còn tâm hồn Mị vẫn đang lơ lửng và đi theo những tiếng sáo gọi bạn tình. ” Mị vùng bước đi, chân tay bị trói đau đớn, Mị thổn thức nghĩ, mình không bằng con ngựa…, cô chợt tỉnh trở về với hiện thực. Cả đêm hôm ấy, Mị lúc mê lúc tỉnh, lúc đau đớn, lúc nồng nàn tha thiết. Khát vọng sống vừa mới bùng lên trong Mị, đã bị trói buộc bởi thực tại đau khổ, đó mới là điều cay đắng nhất.

Tóm lại, đoạn văn miêu tả tâm trạng Mị trong đêm tình mùa xuân là một trong những đoạn hay nhất của tác phẩm, thấm đẫm tính nhân văn. Nhà văn không chỉ đồng cảm cho cuộc đời, số phận người nông dân trong xã hội phong kiến lạc hậu, bất công, ca ngợi sức sống tiềm tàng, mãnh liệt mà còn hướng con người đến cuộc sống tốt đẹp.